Een nieuw model voor de kernwaarden

Fearless human being.

Stel dat je Parkhurst was…

Tijdens scholingsbijeenkomsten vragen we collega’s geregeld om zich voor te stellen, dat zij in de schoenen van Parkhurst staan. Net afgestudeerd, jong, ambitieus, sta je in één groot lokaal gevuld met ruim veertig leerlingen, in leeftijd variërend van 6 tot 16 jaar. Je opdracht is onderwijs te verzorgen voor al deze kinderen: “Zorg dat je de landelijke ‘standards’ haalt!”

Praktische oplossingen

Je kunt niet iedereen tegelijk instructie geven, dus al snel worden oplossingen bedacht als ‘in hoeken werken’, ‘instructiegroepjes maken’, ‘leerlingen taken geven’, ‘samenwerken’, ‘veel oefenmateriaal’, ‘naslagwerken in open kasten’, ‘elkaar helpen’, ‘tutoren inzetten’, ‘een goed registratiesysteem hanteren’ en er is altijd wel een collega, die alle tafels los zou willen schroeven en het lokaal van instructieruimte om zou willen bouwen tot een ruimte, waarin leerlingen veel verschillende activiteiten kunnen doen. Eigenlijk allemaal oplossingen, die Parkhurst 100 jaar geleden ook al bedacht toen ze echt in die situatie stond.

Veel interessanter dan de oplossingen is de vraag: ‘Wat jij zou doen om deze doelen te halen?’ Want met die vraag kom je direct bij de kern van dalton: effectiviteit. Effectiviteit is één van de nieuwe kernwaarden van de Nederlandse Dalton Vereniging (NDV) en misschien wel de eerste, de belangrijkste. Voor Parkhurst was het halen van rendement de belangrijkste uitdaging: doelen halen, die de staat stelt en een mens afleveren, die de wereld aankan: een ‘fearless human being’, een mens zonder vrees. Deze gedachte is de kern van de visie, zoals de NDV die in 2012 in haar identiteitsstuk beschreven heeft (NDV, 2012). Er worden hierin zes kernwaarden onderscheiden: naast de drie ‘oude pijlers’ vrijheid in gebondenheid/verantwoordelijkheid en vertrouwen (1), samenwerken (2) en zelfstandigheid (3) worden drie nieuwe kernwaarden onderscheiden: effectiviteit/doelmatigheid (4), reflectie (5) en borging (6). Deze zes kernwaarden zijn niet allemaal gelijksoortig, of van gelijke orde.

Doel: de mens zonder vrees

De essentie van dalton is ‘de mens zonder vrees’, een leerling, die het halen van goede schoolresultaten paart aan een gezonde persoonlijke ontwikkeling: kwalificatie enerzijds en socialisatie en subjectvorming anderzijds (Biesta, 2012), twee doelen die elkaar positief kunnen versterken.
Een daltonschool specificeert dan ook nog hoe zij die persoonlijkheidsontwikkeling ziet: er worden heldere (ik-)doelen geformuleerd op het gebied van zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, samenwerken en reflectie.
Deze visie wordt weergegeven in het hierbij afgebeelde model: een daltonschool wil rendement halen op het terrein van leeropbrengsten (landelijke eisen zijn daarbij uitgangspunt) en op het gebied van persoonlijkheidsontwikkeling (daltonspecifieke doelen onder andere op het gebied van zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, samenwerken en reflectie).
In het bovenste deel van het model gaat het om de effectiviteit (de te behalen doelen). In de laag daaronder zien we de manier, waarop in daltonscholen aan die doelen gewerkt wordt. Middelen en tijd worden zo efficiënt mogelijk ingezet. Zelfstandig werken is een prima manier om leerstof te verwerken en biedt de leerkracht tevens de ruimte om instructies op maat te verzorgen. Bij een aantal taken kan samenwerken leiden tot een beter rendement dan zelfstandig werken. Reflectie vooraf, tijdens en na het werken aan een taak met de focus op de doelen enerzijds en eigen inzet en mogelijkheden anderzijds kan in belangrijke mate bijdragen aan meer rendement op beide onderscheiden terreinen. De vrijheid om zelf je tijd in te delen, een werkplek te kiezen, die past bij je doelen en zelf inschatten welke instructies je al dan niet gaat volgen en welke extra oefeningen uit de keuzekast je al dan niet gaat maken, draagt in sterke mate bij aan de effectiviteit van de daltonschool.

En de basis van dat alles – zo zei de voorzitter van de NDV tijdens de pilot-visitatietraining, waar dit model voor het eerst gepresenteerd werd – is en blijft vertrouwen.

In Focus op Dalton (Berends & Wolthuis, 2014) hebben we de kernwaarden vanuit dit model, deze visie op effectiviteit/ efficiency de kernwaarden mogen uitwerken naar de concrete daltonpraktijk. Ook in de 21ste eeuw kan dalton nog jaren mee!

Het model ‘fearless human being’ kan gedownload worden op www.dalton.nl .

Literatuur

Berends, R. & Wolthuis, H. (2014). Focus op dalton. Deventer: SDUP.
Biesta, G.J.J. (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Den Haag: Boom/Lemma.
NDV (2012). Daltonidentiteit Leren is werken, zelfstandig en samen. ’s-Gravenhage: NDV. Gedownload op 1-7-2014 van www.dalton.nl/images/documentenbestuur/daltonidentiteit.pdf.

Auteur: Hans Wolthuis is adviseur voor de daltonvisitatie en daarnaast werkzaam bij de pabo van Saxion in Deventer als daltonopleider.
Beeld: Archief DaltonDeventer