Reflecteren als verbeterpunt

De aanbeveling.

Reflecteren is op dit moment een veel besproken onderwerp op daltonscholen. Men vraagt mij regelmatig of ik niet een aantal werkvormen kan geven zodat de leerkracht met de groep kan reflecteren. Maar hoort voor het kiezen van werkvormen niet eerst:
– Het bepalen van het doel van reflecteren?
– Moeten we ons niet eerst afvragen wat we gaan reflecteren?
– En wie gaat er dan reflecteren, kinderen met elkaar, een kind met de leerkracht, de hele groep met de leerkracht, de ouders met de leerkracht, de ouders, het kind en de leerkracht?
– Willen we reflecteren of evalueren?
– Maken we de keuze of we willen beoordelen of het proces bespreken?
– Kijken we naar de ontwikkeling van de kinderen en kiezen wij de doelen waar zij aan gaan werken? Enzovoort.

Al deze vragen zouden mijns inziens eerst door het schoolteam besproken moeten worden. Als wij binnen het daltononderwijs gaan reflecteren omdat de NDV reflecteren als kernwaarde heeft gekozen, zijn we verkeerd bezig. Reflecteren hebben wij nodig om kinderen mede-eigenaar te laten zijn van het leerproces dat zij doorlopen. Voor mij hoort reflecteren bij vrijheid geven, verantwoordelijkheid geven en zelfstandig kunnen werken. Kinderen leren van de fouten die zij maken en de successen die zij ervaren. Zij leren door te reflecteren, kritisch naar zichzelf te kijken maar ook door keuzes te maken, hulp te vragen en hulp te bieden aan anderen. Dat wij reflecteren als kernwaarde van dalton­onderwijs hebben benoemd, is voor mij een logische keuze. Maar dat neemt niet weg dat teamleden zich eerst met elkaar over reflecteren moeten buigen zodat zij samen een gefundeerde keuze kunnen maken.
Er wordt nogal eens vergeten naar de vaardigheden van zowel de kinderen als de leerkracht te kijken. Kunnen wij met elkaar wel wat wij willen? Als we de benodigde vaardigheden in beeld hebben, kunnen we kijken wat kinderen en leerkrachten te leren hebben om reflecteren niet als kunstje in te zetten maar om het een basis te laten zijn voor de ontwikkeling van de kinderen.

Aan de slag

Het is dus van belang om in teamverband het gesprek met elkaar aan te gaan. Ik raad scholen aan een werkgroep of leerteam te vormen van een aantal leerkrachten en deze groep het reflecteren op school te laten onderzoeken. Wat doen we al, waar zijn we tevreden over en waar willen we naar toe? Dit is een basis voor het verdere verloop.Vanuit deze werkgroep komen vragen naar het team toe. Neem de tijd tijdens vergaderingen om met elkaar in gesprek te gaan en afspraken te maken.
Terug naar het onderwerp werkvormen. Moeten we direct een boekje kopen of werkvormen aanbieden of gaan we kijken wat ons doel is en gaan we daar werkvormen bij zoeken?
Als laatste punt wil ik meegeven dat het van belang is dat het team tijd vrijmaakt voor het reflecteren. Gun jezelf en de kinderen de tijd om te reflecteren. Dan wordt het een toevoeging aan de werkwijze, komt het in ons systeem te zitten en is reflecteren de normaalste zaak van de wereld.

Auteur: Rietje Voorn is ecologisch pedagoog en werkt als daltonopleider bij Rietje Voorn Advies. Zij begeleidt daltonschoolteams, geeft de opleiding voor daltonleerkracht en coacht daltonleerkrachten en daltondirecteuren.
Beeld: Linda de Wagt