Vorm volgt functie

Als daltonschool word je soms op de proef gesteld. Vorig jaar had de bestuurder iets gevonden dat goed was voor alle scholen: een groepsplan! Op basis van de Citoscores maakte je drie groepen: de groep met gemiddelde scores heette dan ‘instructiegevoelig’. De bovengemiddelde leerlingen, hoeven nauwelijks instructie, want die zijn ‘instructieonafhankelijk’. De ondergemiddelde groep heet dan ‘instructieafhankelijk’ en krijgt daarom ook nog verlengde instructie.

De eerste reactie was: “Wij zijn toch een daltonschool! Is onze bestuurder dat vergeten? Wat gaat dit voor ons oplossen? Wij baseren ons onderwijs op vertrouwen in alle leerlingen. Wij leren alle leerlingen omgaan met verantwoordelijkheid, ook voor het behalen van bij hen passende doelen. Daarover laten wij hen verantwoording afleggen en reflecteren we met hen over zowel de aanpak als de effecten en opbrengsten. Hierdoor kunnen we hen ondersteunen naar behoefte, zodat ze allemaal leren. Ook leerlingen die snel leren en complexe taken aankunnen (en dus nodig hebben!), krijgen een startgesprek met en feedback van hun leraar. Dat hebben zij ook nodig. De leerlingen die meer moeite moeten doen om zich kennis en vaardigheden eigen te maken, moeten vaker de tijd krijgen even te oefenen. Duidelijke taken met kleinere doelen, die uitzicht geven op succeservaringen, hebben zij nodig, niet langere instructies!“
Al snel bleek dat vanaf het nieuwe schooljaar iedere leraar geacht werd zulke groepsplannen te maken met drie groepen (IA, IG en IO). De resultaten zouden op bestuursniveau digitaal worden gemonitord. Dat vraagt om actie!

Zoek een alternatief dat bij dalton past

In het team lukt het om de bedoeling (‘uit de leerlingen halen wat erin zit’) en de vorm om dit te bereiken, los van elkaar te bespreken. Over die bedoeling is het team het snel eens, want dat past bij wat je als daltonschool wilt. De vorm levert veel minder bijval op. Maar, kan het anders? Dat de bestuurder informatie over resultaten wil, snapt men wel. De uitdaging is nu om een alternatieve vorm te bedenken die bij dalton past.
De actualiteit biedt een ingang: passend onderwijs. Handelingsgericht werken staat daarin centraal. De onderwijsbehoeften van de leerlingen zijn uitgangspunt. Als daltonschool doe je dat allang: taken op maat, aandacht voor plannen en organiseren, samenwerken, doelgericht werken, initiatief nemen, werkgeheugen benutten, flexibel zijn, leren leren.
Het team besluit om per periode van 5 à 6 weken een groepsplan te maken, dat aansluit bij de thema’s in de verschillende groepen. Daarin kiest elke leraar voor elke leerling aandachtspunten die in die komende weken hun doelen zullen bepalen. Deze doelen sluiten ook aan bij de portfoliogesprekjes die ieder met de leerlingen voert. Op basis van die aandachtspunten kunnen leerlingen geclusterd worden en kan de leraar met hen specifieke afspraken maken, de taken aanpassen, instructie- en/of begeleidingsgesprekjes inplannen. Aan het eind van de periode worden daarmee ook de resultaten met de leerlingen geëvalueerd.
Door gebruik te maken van een digitale tool, kan de administratieve druk beperkt blijven. De bestuurder is op school uitgenodigd en het team heeft het voorstel gepresenteerd, met voorbeelden en zelfs een paar filmfragmenten. ‘Zo kan het ook!’ is de boodschap die daarin steeds doorklinkt. En die komt over!
‘Vorm volgt functie’ was steeds het motto tijdens de daltonopleiding. Ook nu blijkt dit de sleutel tot resultaat te zijn: de bestuurder voelt zich serieus genomen in zijn bedoeling en het team maakt zo aannemelijk dat daarbij ook heel goed een andere vorm past.

Auteur: Dolf Janson is dalton­opleider. Voor meer informatie: www.janson.academy.nl.