Meer dalton in de groepslessen. De Aanbeveling.

De meeste visitaties eindigen met concrete aanbevelingen, die gericht zijn op het verbeteren van specifieke elementen van het daltononderwijs in een school. De aanbeveling om méér dalton te realiseren op alle fronten lazen we al bij Wenke en Röhner (2001): ´dagelijks dalton´. In cursussen wordt geleerd de ´dag op een daltonschool´ in ogenschouw te nemen (De Haan, 2006) en recentelijk werd gepleit voor ´de hele dag dalton´ (Wolthuis, 2013).

Deze uitspraken benadrukken dat dalton niet besloten ligt in een werkvorm hier of daar, of het ultiem doorvoeren van takenwerk – er zijn daltonscholen die leerlingen de héle dag aan taken laten werken -, maar dat alle betrokkenen (leerlingen, leerkrachten, ouders) vanaf dag 1 tot eind groep 8 een daltonleeromgeving ervaren.Mooi gesproken, maar hoe geef je dat idee vorm in je onderwijs?

Je bent op weg als je leerlingen zelfstandig leert leren met behulp van taken, specifieke momenten op de dag met specifieke afspraken en gemarkeerd met een ´teken voor uitgestelde aandacht´. Overigens kan dit onderdeel wel wat opgeschoond worden. Daarnaast zien we gedurende die schooldag andere onderwijsactiviteiten voorbij komen: instructies, evalueren en reflecteren, en wat ik noem: groepsactiviteiten. Groepsactiviteiten kunnen vrijwel alle onderwijsleergebieden betreffen, die structureel en incidenteel in het schoolprogramma zijn opgenomen, met uitzondering van de specifieke instructie in kennis en vaardigheden bij rekenen en taal/lezen. Het zijn onderwijsactiviteiten waar in eerste instantie alle leerlingen bij betrokken zijn.Bij de instructie heeft de leerkracht een sturende rol in het onderwijsproces. Bij het takenwerk bepaalt juist de leerling grotendeels wat de volgende stappen zijn. Groepsactiviteiten worden gekenmerkt door veel momenten van interactie tussen leerkracht en leerlingen, en tussen leerlingen onderling. Deze interactie is, naast informatief, vooral bedoeld om leerlingen te stimuleren tot een eigen inbreng en initiatief en hen alternatieve werkvormen te laten onderzoeken. De sturing van het leerproces ligt afwisselend bij de leerkracht of bij de leerlingen. Een groepsactiviteit is (veelal) gericht op de hele groep leerlingen, maar tegelijk kunnen deelactiviteiten individueel of in groepjes worden uitgevoerd.

Uit empirisch onderzoek (De Haan, 2014) blijkt dat toepassen van de volgende daltonelementen in groepsactiviteiten significant bijdraagt aan het daltongehalte van een school:

a. De leerkracht stimuleert leerlingen eigen ideeën in te brengen bij de inleiding van groepsactiviteiten.
b. De leerkracht laat leerlingen samenwerken in groepjes.
c. Bij het uitvoeren van opdrachten hebben (groepjes) leerlingen de mogelijkheid om dit op hun eigen manier te doen.
d. (Groepjes) leerlingen hebben de mogelijkheid om op een zelfgekozen manier te laten zien dat zij hebben voldaan aan het doel van de les.

Daarnaast kan gedacht worden aan doelgericht inspelen op verschillen in capaciteiten en leergedrag van leerlingen bij de samenstelling van groepjes en bij de verwerking en toetsing van de leerstof. Zelfstandig handelen door (groepjes) leerlingen kan worden aangemoedigd door gebruik van visuele hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld taak- of handelingswijzers en pictogrammen. Ook kunnen groepsactiviteiten groepsoverstijgend plaatsvinden, waarbij leerlingen verantwoordelijk zijn voor de voorbereiding en/of uitvoering ervan.Veel dagelijks daltonplezier!

Met de visitatie beoogt de NDV de daltonkwaliteit van daltonscholen te bewaken en bevorderen. Het rapport dat elke school na de visitatie ontvangt, bevat altijd enkele aanbevelingen ter verbetering van het daltononderwijs. DaltonVisie nodigt een daltonadviseur uit te bespreken hoe een schoolteam met zo´n aanbeveling aan het werk kan gaan.

Literatuur

Haan, D. de (2006). Een dag op een daltonschool. Literatuurkatern Opleiding daltonleraar po. Centrum Theo Thijssen. Utrecht: Faculteit Educatie, Hogeschool Utrecht.Haan, D. de (2014). Schoolverbetering in het daltononderwijs. (dissertatie in voorbereiding)Wenke, H., & Röhner, R. (2001). Leve de school. Daltononderwijs in de praktijk. Nieuwegein: Arko Uitgeverij BV.Wolthuis, H. (2013). De hele dag dalton. DaltonVisie, Jaargang 2, nr.2, 2013, 21.

Auteur: Dick de Haan is daltonopleider en -adviseur bij Hogeschool Utrecht.
Beeld: Martijn Bakker