Building Learning Power

Creëer leer-kracht.

Scholen moeten vandaag de dag niet alleen opleiden voor toetsen, maar voor een leven lang leren. Dit artikel presenteert een in Engeland ontwikkelde aanpak voor het ‘leren leren’, genaamd Building Learning Power (BLP). De aanpak is ontwikkeld door Guy Claxton (2001, 2002) en wordt inmiddels op tal van scholen in Engeland toegepast (Claxton et al, 2011). BLP tracht kinderen voor te bereiden op een onzekere toekomst, door systematisch te werken aan het lerend vermogen van de leerlingen. Leren om te leren wat nodig is om te leren, daar gaat het in essentie om. Het is tijd om de aanpak van overzee te halen en de kansen te verkennen die het biedt voor het daltononderwijs.

Prestatiecultuur of leercultuur

Building Learning Power gaat over het creëren van een cultuur in klaslokalen en in de school meer algemeen (Claxton, 2001; Claxton et al, 2011). Een cultuur die gewoonten, houdingen en vaardigheden cultiveert die ervoor zorgen dat jongeren uitdagingen en onzekerheden vol vertrouwen, kritisch en creatief aangaan. Een cultuur die gericht is op leren en het steeds beter worden in leren. Van zo’n leercultuur is in het Nederlandse onderwijs op dit moment weinig sprake. Er heerst een prestatiecultuur. Paradoxaal genoeg leidt zo’n cultuur niet altijd tot betere prestaties. Talloze studies demonstreren dit. Leerlingen leren meer wanneer ze gefocust zijn op het onder de knie krijgen van de leerstof, in plaats van op het presteren op de toets (zie bijv. Dweck, Mangels & Good, 2004; Ormrod, 2011; Woolfolk, 2010). Iets vergelijkbaars geldt voor leraren. Leraren onderwijzen meer en beter wanneer ze gericht zijn op ‘mastery’. Flink en collega’s (1990) toonden dit aan in een aardig experiment. Twee groepen leraren kregen hetzelfde materiaal te onderwijzen, maar met een verschillende taakomschrijving. De eerste groep kreeg te horen: ‘Het is jouw taak om ervoor te zorgen dat de leerlingen goed presteren.’ De tweede groep werd verteld: ‘Het is jouw taak om de leerlingen te helpen bij het eigen maken van de leerstof.’ Het subtiele verschil maakte nogal uit voor hoe de leraren te werk gingen. De eerste groep leraren nam de touwtjes strak in handen: ze onderwezen meer en gaven kinderen minder keuzes. De tweede groep leraren gaf leerlingen meer inspraak en ook verantwoordelijkheid voor het leerproces. Dit had een duidelijk effect op de leerprestaties. De leerlingen van de tweede groep leraren presteerden significant beter op de toets. Flink en collega’s concluderen (p.922): ‘…performance impairment was evidenced when children were taught by pressured teachers…’. Kortom, leerkrachten en leerlingen gedijen beter in scholen die focussen op leren in plaats van presteren.

De ‘Learning Powered Mind’

BLP wil een leercultuur doen ontstaan in scholen. Kernvraag is natuurlijk wat BLP verstaat onder het lerend vermogen. Wat zijn precies de leercapaciteiten die ontwikkeld moeten worden? Claxton (2001, 2002) is op basis van een review van onderwijskundig en psychologisch onderzoek tot een lijst gekomen van kenmerken en eigenschappen van de goede leerder, die hij heeft ondergebracht in een overzichtelijk raamwerk (vgl. Costa & Kallick, 2000). Dit raamwerk noemt hij de ‘learning powered mind’ en ziet er als volgt uit.

Centraal staan de vier R’s: Resilience,
Resourcefulness, Reflectiveness, Reciprocity. Dit zijn de ‘leerspieren’ die BLP systematisch traint en
versterkt. Per leerspier volgt een korte uitleg.

1. Resilience

Om goed te leren moeten leerlingen het vermogen ontwikkelen door te zetten en doortastend te zijn. Leerlingen die ‘resilient’ zijn, zoeken naar uitdaging, tolereren frustratie en onzekerheid, zetten door als het moeilijk wordt, gaan op in het leren en weten zich te focussen.

2. Resourcefulness

Leerlingen die ‘resourceful’ zijn, weten wat ze moeten doen, als ze niet weten hoe ze verder moeten. Ze beschikken over een rijk arsenaal aan bronnen en strategieën en weten wanneer ze welke bron en/of strategie het beste kunnen inzetten.

3. Reflectiveness

Reflectiviteit staat voor het strategisch inrichten van het leren. Het gaat enerzijds om het bewust worden van jezelf als leerder, anderzijds om het leren plannen, monitoren en evalueren van het leren.

4. Reciprocity

Reciprociteit betreft het leren door, van en met anderen. Leerlingen moeten leren wanneer het handig en verstandig is om gebruik te maken van de ander bij het leren. Daarbij moeten ze leren hoe ze anderen kunnen helpen en hoe ze zo effectief mogelijk van elkaar kunnen leren.

Teaching Learning Power

Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk scholen gaan werken aan het lerend vermogen van hun leerlingen, is BLP zo praktisch mogelijk gemaakt. Drie belangrijke kenmerken van de aanpak zijn: 1) leren expliciteren, 2) ´split-screen teaching´, 3) ´stuck challenges´ en ´wild topics´.

1. Leren expliciteren
BLP maakt leren onderwerp van gesprek, door de ‘learning powered mind’ expliciet te maken. In Engeland heeft men een mooie manier gevonden om de theorie te introduceren. Scholen koppelen de leerspieren aan voor de leerlingen betekenisvolle figuren. Op de Midsomer Norton Primary School zijn ze bijvoorbeeld gekoppeld aan de film Finding Nemo. De vader van Nemo staat model voor de leerspier ‘resilience’. Hij blijft zoeken naar zijn zoontje, ondanks alle tegenslagen en onzekerheden. Dory, het verwarde visje dat de vader van Nemo op zijn zoektocht tegenkomt, is ‘resourceful’. Ze zit vol ideeën en suggesties en probeert van alles uit. Door met behulp van deze figuren de leerspieren concreet te maken, kan er met leerlingen over worden gepraat. Hoe ‘resourceful’ ben jij? Toon je nu ‘resilience’? Hoe zou je beter kunnen worden in het leren?

2. Split-screen teaching
BLP is niet iets wat je erbij doet. Het zit verweven in alle lessen. Een techniek die men in Engeland toepast, is split-screen teaching. Het idee is simpel en doeltreffend: iedere les worden de lesdoelen gecommuniceerd, maar daarbij wordt vermeld welke leerspier er getraind wordt. Een lerares natuur en techniek deed bijvoorbeeld proefjes met leerlingen om ze te leren over magnetisme. Daarbij gaf ze aan dat de leerlingen moesten oefenen met het stellen van goede vragen (questioning). Na ieder proefje moesten ze zich verplaatsen in een wetenschapper (imagination) en zoveel mogelijk vragen bedenken die de wetenschapper over het proefje zou stellen (questioning). De vragen werden aan het eind van de les verzameld en de leerlingen mochten de meest boeiende vraag kiezen.

3. Stuck Challenges & Wild Topics
Voor het trainen van leerspieren zijn gewichtige taken nodig. BLP spreekt in dit verband over ‘stuck challenges’. Dit zijn uitdagende, realistische taken die aanspraak doen op alle vier de leerspieren. Niet alle onderwijsinhouden lenen zich hiervoor. Daarom is het zaak ‘wild topics’ te vinden. Wild topics zijn: Rijk: er kan veel ontdekt en geleerd worden
Uitdagend: het onderwerp bevat echte moeilijkheden voor de leerlingen
Echt: het oplossen van het probleem doet er toe
Relevant: het onderwerp sluit aan bij de interesses en zorgen van leerlingen
Onbekend: de leraar heeft niet op voorhand het antwoord
Divers: meerdere aanpakken en oplossingen zijn mogelijk
Vanzelfsprekend is het niet mogelijk om van alle leeractiviteiten stuck challenges te maken. Dat hoeft ook niet. In BLP-scholen bouwt men het gestaag op en uit. Iedere maandagochtend opent men bijvoorbeeld met ‘de uitdaging van de week’ en één keer per maand krijgen leerlingen een echte stuck challenge, waar ze in kleine groepjes voor langere tijd aan mogen werken.

BLP en daltononderwijs

Building Learning Power is een interessante aanpak, die aansluit bij het daltononderwijs. De kernwaarden van het daltononderwijs komen er duidelijk in tot uiting. Tegelijkertijd biedt BLP handreikingen om de daltonpraktijk te verbeteren en mogelijk zelfs om de visie aan te scherpen. Het hoogste doel van het daltononderwijs is nog altijd de ‘fearless human being’. Volgens de Nederlandse Dalton Vereniging zijn dit mensen die ondernemend in het leven staan, wereldwijs, vaardig en vooruitdenkend zijn. Dat zulke mensen over een groot lerend vermogen beschikken, spreekt voor zich. BLP verheldert wat hieronder verstaan kan worden en het is een praktische manier om de leerkracht van leerlingen te vergroten. Het biedt het daltononderwijs concrete handvatten om doelgerichter en bewuster te werken aan het ‘leren’ leren en helpt bij het versterken van de leercultuur op daltonscholen.

Literatuur en bronnen

Claxton, Guy (2001). Wise up: learning to live the learning life. Stafford: Network Educational Press Ltd.
Claxton, Guy (2002). Building learning power: helping young people become better learners.
Bristol: TLO Limited.
Claxton, G., Chambers, M., Powell, G. & Lucas, B. (2011). The learning powered school: pioneering 21ste century education. Bristol: TLO Limited.
Costa, A.L. & Kallick, B. (red.). Habits of the mind: a developmental series. Virginia: ACSD.
Dweck, C.S., Mangels, J.A. & Good, C. (2004).
Motivational effects on attention, cognition and performance. In Dai, D.Y. & Sternberg, R.J. (Eds.). Motivation, emotion, and cognition: intergrative perspectives on intellectual functioning and development (pp. 41-55). New York: Guilford Press.
Flink, C., Boggiano, A. & Barrett, M. (1990).
Controlling teaching strategies: undermining chidren’s self-determination and performance. Journal of Personality and Social Psychology, 59(5), 916-924.
Ormrod, J.E. (2011). Essentials of educational psychology: big ideas to guide effective teaching. Boston: Pearson Education.
Woolfolk, A. (2010). Educational psychology. New Jersey: Pearson Education.

Meer informatie:
www.buildinglearningpower.co.uk en
www.guyclaxton.com

Auteur: Symen van der Zee
Beeld: www.buildinglearningpower.co.uk