Daltonboek 2.0

Nieuwe daltonidentiteit

In 2013 stelde de NDV op de algemene jaarvergadering haar vernieuwde daltonidentiteit vast (NDV, 2013). Deze nieuwe identiteit wordt beschreven vanuit een vijftal kernwaarden; de drie ‘oude’ pijlers zelfstandigheid, vrijheid en samenwerking aangevuld met de nieuwe kernwaarden effectiviteit en reflectie. Doelen voor dalton liggen op het gebied van leeropbrengsten, persoonsontwikkeling (vaak vertaald naar ik-doelen) en de ontwikkeling van het eigen talent van het kind.

De kernwaarden zijn nu manieren geworden om aan de doelen te werken. De manier, hoe de school deze kernwaarden invult, kan door elke daltonschool zelf bepaald worden. Alle visiteursbijeenkomsten van de laatste vijf, zes
jaar beginnen niet voor niets met de leus ‘no method, no system’. Immers, dat maakt de school zelf wel uit.

Nieuw visitatiekader

In het verlengde van de nieuwe daltonidentiteit werd ook het visitatiekader flink herzien. Waar in het vorige visitatiekader vooral werd gekeken en beoordeeld in hoeverre de school voldeed aan een aantal welomschreven indicatoren, wordt de school nu gevraagd zelf te reflecteren op de manier, waarop zij daltononderwijs vormgeeft. Op welke manier werkt de school aan de daltondoelen en op welke manier geeft zij haar onderwijs vorm op basis van de vijf kernwaarden?

Visiteurs ‘beoordelen’ nu veel meer de mate en gerichtheid waarin de school werkt aan haar daltonbedoelingen, dan specifiek de manieren, waarop ze dat doet. Belangrijkste documenten bij de visitatie zijn het daltonboek, waarin de school beschrijft hoe ze dalton vormgeeft en wil ontwikkelen, en het visitatieverslag, waarin de school reflecteert op haar huidige daltonpraktijk en de voorgenomen ontwikkelingen.

Nieuw daltonboek: bedoelingen noemen

Maar de opzet van het daltonboek van de meeste scholen sluit niet meer bij deze ontwikkeling aan. Vrijwel alle daltonboeken hebben nog steeds min of meer het format, zoals dat ooit ruim tien jaar geleden door daltonscholen op – een toen nieuwe – wijze werd gedaan: Iets zeggen over dalton, iets over de roots van dalton en dan snel beschrijven wát je doet: uitgestelde aandacht, stoplicht, blokje, weektaak, geluidsmeter en nog veel meer daltondingetjes. Bij elk daltondingetje verantwoordt de school vervolgens waarom dit daltondingetje zo mooi bij dalton past: Wat de NDV nu beoogt, is eigenlijk een totale omkering: niet de ‘method’, of het ‘system’ van daltononderwijs beschrijven, maar de bedoelingen.

Sinek: why?

Simon Sinek beschrijft in zijn Golden Circle hoeveel krachtiger het is om niet centraal te stellen WHAT je doet, maar vooral te benadrukken wat je wilt bereiken; het WHY. Hoeveel krachtiger zou het niet zijn als we ons daltonboek ook zouden vormgeven volgens why/waarom, how/hoe en what/wat?

Waarom: Onze doeleinden, onze motivatie, onze drive, onze bedoelingen (mens zonder vrees, voorbereid op de toekomst, gekenmerkt door een aantal welomschreven ik-doelen en zijn eigen talenten, et cetera).
Hoe: We doen dit door te werken vanuit de vijf kernwaarden (Zie ook de NDV daltonidentiteit).
Wat: en vervolgens vertellen we wat we precies doen, waaronder de oude ‘daltondingetjes’ om deze kernwaarden (het HOW) vorm te geven en ons doel (het WHY) te bereiken.

Zie je de omkering? We vertellen niet meer dat de dingetjes die we doen mooi bij dalton passen, maar we zeggen wat we willen bereiken met dalton en die daltondingetjes dragen bij om die doelen te bereiken.

We hoeven niets meer achteraf te verantwoorden. De verantwoording zit al vooraf in het WHY.
Een school, die al een daltonboek gemaakt heeft, waarin deze gedachte min of meer vorm heeft gekregen is Aldoende uit Amsterdam. Op de webpagina www.obsaldoende.nl kun je hun daltonboek downloaden. Van harte aanbevolen.

Met de visitatie beoogt de NDV de daltonkwaliteit van daltonscholen te bewaken en bevorderen. Het rapport dat elke school na de visitatie ontvangt, bevat altijd enkele aanbevelingen ter verbetering van het daltononderwijs. DaltonVisie nodigt een daltonadviseur uit te bespreken hoe een schoolteam met zo´n aanbeveling aan het werk kan gaan.

Auteur: Hans Wolthuis is daltonadviseur en -opleider van Saxion te Deventer. Daarnaast is hij bestuurslid van de NDV en betrokken bij de visiteursscholing van de NDV.