Daltonontwikkeling onderzocht.

In dit artikel wordt de betekenis van daltonontwikkeling onderzocht en nagegaan welke kenmerken ervan een effectieve rol spelen bij het verbeteren van onderwijsresultaten.

“Een school … waar één voor één de klassen volledig gedaltoniseerd worden, … mag m.i. zeker reeds een Dalton-school heeten”, aldus Kohnstamm in 1925. Reeds in de eerste Nederlandstalige publicaties over daltononderwijs wordt het begrip daltoniseren gebruikt ter aanduiding van het proces dat de realisatie van onderwijs volgens de daltonprincipes tot doel heeft. Vanaf eind jaren ´90 neemt de term daltonontwikkeling deze betekenis over. Zo adviseert de NDV scholen die de daltonlicentie willen verkrijgen, een daltonontwikkelingsplan op te stellen en wordt uitgelegd dat de visitatie erop is gericht …” de daltonontwikkeling van de school op zijn waarde te schatten”.

Voor een literatuurstudie naar kenmerken van daltonontwikkeling zijn 17 bronnen geselecteerd met informatie over daltononderwijs; vanuit het perspectief van de Nederlandse Dalton Vereniging, vanuit onderzoek en/of wetenschappelijke studie, vanuit de praktijk en vanuit historisch perspectief.
In de literatuur is gezocht naar aspecten en aanwijzingen, die bijdragen aan, dan wel verondersteld worden invloed te hebben op de invoering, uitbreiding of borging van daltononderwijs.
Hieruit is een lijst ontstaan met kenmerken van daltonontwikkeling (zie afbeelding). Na raadplegen van een panel van 38 daltoncoördinatoren en -directeuren is het kenmerk ´internationalisering´ uit de lijst gehaald, omdat de meeste panelleden dit geen of minder belangrijk kenmerk vonden. Ook is ´richtlijnen van de NDV’ als extra kenmerk toegevoegd, omdat is gebleken dat NDV-richtlijnen op veel punten invloed uitoefenen op de daltonontwikkeling van een school.

Vrijwel alle aspirant-daltonscholen verwerven op termijn hun daltonlicentie. Tegelijk blijkt uit gegevens van de onderwijsinspectie dat daltonscholen ruim voldoende kwaliteit laten zien. Daarmee presenteert daltonontwikkeling zich als een succesvolle vorm van schoolverbetering. Onderzocht is welke kenmerken van daltonontwikkeling bijdragen aan dat succes.
Vergelijking van de kenmerken van daltonontwikkeling met wetenschappelijke literatuur over schoolverbetering geeft aan dat alle kenmerken van daltonontwikkeling gerangschikt kunnen worden onder negen uitgangspunten die vanuit de schoolverbeteringstheorie worden aangereikt.
Bij een empirisch onderzoek onder 100 daltonscholen zijn gegevens verzameld over de mate waarin daltonscholen tegemoet komen aan deze uitgangspunten. Data-analyse van deze uitgangspunten heeft een causaal model opgeleverd, dat een positief effect vertoont van schoolverbetering (daltonontwikkeling) op onderwijskwaliteit.
De effectieve variabelen van schoolverbetering zijn (1) ondersteunende schoolleiding, (2) professionalisering van leerkrachten, (3) schoolcultuur en (4) actieve betrokkenheid van bestuur en management. Door continu aandacht te besteden aan deze kenmerken van daltonontwikkeling, kunnen daltonscholen hun onderwijskwaliteit verhogen.

kenmerken van daltonontwikkeling

teamsamenwerking
participeren in extern daltonoverleg
leerkrachten opleiden en begeleiden
daltonstudenten (pabo) erbij betrekken
hulp of informatie beschikbaar via NDV
ouders erbij betrekken en informeren
leerlingen betrekken bij proces & inhoud
evaluatie van leerlingactiviteiten & -vorderingen
aansturing niet alleen door schoolleiding
de cultuur van de school
doelen, planning, borging beschrijven
continuïteit nastreven
schoolbestuur erbij betrekken en informeren
vrijheid school bij kiezen proces en product
gebruik wetenschappelijke inzichten
NDV-richtlijnen

Auteur: Dick de Haan