Het eerste daltonkinderdagverblijf

‘Als dit de maat wordt voor daltonkinderopvang, dan ligt de lat erg hoog’

Steeds vaker werken scholen samen met partners bij het bieden van een dag-arrangement aan kinderen van 0-13 jaar. Scholen worden zo ‘brede school’,
– of mooier nog – ontwikkelen zich samen met hun partners tot ‘kindcentra’, waar invulling wordt gegeven aan een doorgaande lijn 0-13.
Voor daltonscholen, die hun samenwerking met peuterspeelzalen, kinderopvang en kinderdagverblijven willen optimaliseren, is het wenselijk, dat ook hun partners werken vanuit een daltonvisie.

Bij de Nederlandse Dalton Vereniging (NDV) zijn er al verschillende aanvragen ingediend door scholen, die gevisiteerd willen worden als ‘dalton’-kindcentrum en ook een gemeenschappelijke licentie willen aanvragen. Maar tussen de kinderopvang enerzijds en de basisschool anderzijds staan allerlei bestuurlijke en financiële schotten. Om die reden is ervoor gekozen een apart daltoncertificaat voor pedagogisch medewerkers kinderopvang te ontwikkelen en een aparte daltonlicentie te ontwikkelen voor kinderdagverblijven.

Pilot

Ruim anderhalf jaar geleden heeft de NDV kennisgemaakt met Katinka Walhout en Linda van der Vliet, twee jonge daltonleerkrachten, die – begeleid door DaltonDeventer – een kinderopvang en bso waren opgestart en deze vorm wilden geven vanuit de daltonuitgangspunten. De NDV ondersteunde dit initiatief van harte. Fris! kinderdagverblijven kon zich ‘dalton i.o.’ noemen.
Gelijktijdig met de ontwikkelingen binnen Fris! zette de NDV een pilot uit, die moest leiden tot een scholingsprogramma voor pedagogisch medewerkers en tot het formuleren van de eisen voor het individuele daltoncertificaat voor pedagogisch medewerkers, als ook voor de visitatie en de daltonlicentie voor instituten.

Daltonkinderopvang?

Natuurlijk stonden DaltonDeventer en Fris! voor de vraag, hoe binnen de kinderopvang en bso ‘dalton’ een kwaliteitskeurmerk kon worden. Gekozen is voor een tweetal uitgangspunten: structuur en de kernwaarden, met de nadruk op effectiviteit en zelfsturing.

Fris! heeft ervoor gekozen alle afspraken, werkwijzen en dagritmes voor haar kinderen vast te leggen. In een gestructureerde omgeving kun je erop vertrouwen, dat kinderen zichzelf beter kunnen redden. Ook zijn afspraken met de pedagogisch medewerkers vastgelegd in zogenaamde stuurkaarten: binnenkomst, start dagritme, eten en drinken, spelen in hoeken, etc. Door de heldere structuur en de voorspelbaarheid van de werkwijze worden vertrouwen, vrijheid en zelfstandigheid mogelijk gemaakt!

De effectiviteit en doelgerichtheid worden bij de opvang van peuters vertaald naar zowel persoonlijkheidsontwikkeling, daltonvaardigheden en ‘executive functions’, als naar heldere doelen op het gebied van spraak- en taalontwikkeling, motorische en zintuiglijke ontwikkeling, sociaal-emotionele ontwikkeling en rekenprikkels.
Fris! volgt voor het inhoudelijk deel de thematische aanpak van ‘Uk en Puk’, een pakket voor voor- en vroegschoolse ontwikkeling. De thema’s worden voor de verschillende leeftijdsgroepen (0-1,5; 1,5-2,5; 2,5-4) uitgewerkt in concrete activiteiten, woordlijsten en doelen, waaraan in bepaalde perioden gewerkt moet worden.
De bereikte resultaten worden vastgelegd in een overdrachtformulier, waarmee het kinderdagverblijf de basisschool informeert over de ontwikkeling van het kind. Met name de mate waarin het kind is voorbereid om in een schoolse setting te kunnen functioneren (concentratie, spanningsboog, zelfsturing, verantwoordelijkheid, etc.), is hierbij een onderscheidend kenmerk voor de daltonkinderopvang.

Ommezwaai

Tijdens de opleiding voor het daltoncertificaat bleek hoezeer de pedagogisch medewerkers opgeleid zijn om te verzorgen. Bij sommigen van hen moest het roer echt om. Doel werd nu om kinderen op te voeden, zelfstandiger te maken en ze, waar mogelijk, wat te leren. Steeds weer werd duidelijk, dat de basis voor een goede daltonkinderopvang naast het bieden van structuur vooral gelegen is in de kwaliteit van de pedagogisch medewerkers. In het verloop van de cursus voor het daltoncertificaat is in de pilot de focus dan ook gericht op het bewust handelen van de medewerkers, het zien van kansen en valkuilen.
Bij Fris! zullen binnenkort de laatste medewerkers het daltoncertificaat behalen, zodat vrijwel alle medewerkers over het certificaat zullen beschikken.
In de miniportfolio’s, waarmee het individuele cursustraject werd afgesloten, reflecteren de cursisten op de daltonkwaliteit van hun handelen.

Visitatie

Op 11 december 2012 werd Fris! gevisiteerd. Hierbij werd gebruik gemaakt van een op de kinderopvang toegesneden bewerking van het nieuwe format voor de visitaties po en vo, waarin vooral een groter gewicht wordt toegekend aan de zelfevaluatie van het gevisiteerde instituut.
Het visiteren van een kindcentrum was ook voor de visiteurs een nieuw avontuur, want waar let je op en wat kun je eisen? De visiteurs waren onder de indruk: ‘Als dit de maat wordt voor daltonkinderopvang, dan ligt de lat erg hoog!’ En wat was er kenmerkend voor dalton? De structuur, die vrijheid mogelijk maakt en de pedagogisch medewerkers, die in elke situatie ontwikkelkansen zien.

We zoeken een school, waar de bso goed is

Ouders

Ook ouders blijken zeer tevreden met Fris! De moeder van Jim brengt haar zoon vanuit een andere wijk naar Fris! Jim is bijna 4, maar: ‘We hebben nog geen school in onze buurt gevonden. We zoeken een school, waar de bso goed is. Ik zoek geen opvang, maar expertise op niveau. Hiér wordt met thema’s gewerkt en biedt elke periode een nieuwe uitdaging. Dat kan ik thuis niet bieden!’

Samenwerking met daltonschool i.o. St. Eloy

Fris! werk nauw samen met basisschool St. Eloy. De bso zit in hetzelfde gebouw, en sluit pedagogisch en qua symbolen en procedures nauw aan bij de werkwijze van de basisschool. De school is de afgelopen jaren van 144 naar 177 leerlingen gegroeid. Een goed deel van die groei wordt toegeschreven aan de samenwerking met Fris! Ouders van peuters, die tevreden zijn over dalton, plaatsen hun kind graag op de daltonschool, ook als die voor hen iets verder weg ligt.
De samenwerking met de school wordt verder verdiept. In januari is een pilot gestart rond een klas 0. Deze wordt gedragen door een onderwijsassistente van de school, in samenwerking met een pedagogisch medewerker van Fris!

Campus Columbus

Ook bij De Wieken in Nijmegen en op Campus Columbus in Heerhugowaard wordt al enige jaren toegewerkt naar een vergaande afstemming en samenwerking tussen kinderopvang en school. Vanuit één gebouw, één ‘social community’ en één visie op het begeleiden van kinderen wordt vormgegeven aan een kindcentrum, waar een afgestemd dagarrangement gecreëerd kan worden voor elk kind.
Daltonbasisschool Columbus, in 2005 ontworpen en in bezit van de licentie sinds 2007, werkt met haar partner samen aan de afstemming voor wat betreft de daltonkernwaarden, voor kinderen vanaf nul jaar, het gehele jaar door.
Informeel vormt Campus Columbus voor kinderen en ouders al één gezicht, met een eigen website
(www.campuscolumbus.nl) en nieuwsbrief. Er is zelf al een eigen app beschikbaar! Maar nog belangrijker, er is een team van professionals, dat elkaar meer en meer weet te vinden. Zij werken samen en leren van elkaars professionele achtergronden.
Ook de locatiemanager opvang, Monique Bankras, en de schoolleider, Stef van Wickeren, ontmoeten elkaar regelmatig bij het campusoverleg. Zij dragen de ambitie uit om de twee gescheiden disciplines, onderwijs en opvang, samen te brengen op pedagogisch, inhoudelijk en organisatorisch terrein.

De kinderen van het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal ontmoeten de kinderen uit de onderbouwunits. Er wordt voorgelezen, samen gegymd en bij feesten en voorstellingen is het al gewoon dat de activiteiten voor de jongste kinderen geïntegreerd worden.
Ook de overgang van school naar de buitenschoolse opvang is vloeiend, fysiek, door de open deuren in het pand maar ook door eenzelfde pedagogische benadering.
Inmiddels worden ook de pedagogisch medewerkers van het kinderdagverblijf, de speelzalen en de bso geschoold in dalton. Het is duidelijk dat de kernwaarde zelfstandigheid in de campus begint met zelfredzaamheid. Pedagogisch medewerkers ervaren inmiddels wat het betekent voor het bieden van vertrouwen en het aangaan van verantwoordelijkheid, als zij bewust een ‘stapje terug’ doen.
Ontwikkelpunten zijn er overigens nog genoeg; het volgen van kinderen van nul tot twaalf jaar bijvoorbeeld. Zou het portfolio van Columbus niet al kunnen beginnen in de voorschoolse periode? Ook de ‘frontoffice’ kan verder ontwikkeld worden. Er is al een gezamenlijke jaargids waarin de uitgangspunten van de samenwerking beschreven staan. Toch moet een ouder met een schoolgaand kind én een baby zich nu nog op twee manieren aanmelden en afwachten of er plaats is. Er zijn dan ook genoeg onderwerpen die nog besproken kunnen worden in de Campusraad, de samenvoeging van de medezeggenschapsraad van school en de oudercommissie van de opvang.

In april van dit jaar wordt Columbus als school wederom gevisiteerd door de NDV. Bij de visitatiecommissie is de vraag neergelegd om de hele Campus van feedback te voorzien. De licentie zal zich vooralsnog beperken tot de school maar de ambitie is om deze voor de hele Campus te verwerven!

De eisen voor het daltoncertificaat voor pedagogisch medewerkers kinderopvang zijn te downloaden via:
http://www.vbshome.nl/ndvdocs/Artikel525_359.pdf

Dit artikel kwam tot stand met medewerking van Katinka Walhout, initiatiefnemer van daltonkinderopvang in Apeldoorn en Stef van Wickeren, directeur van daltonbasisschool Columbus in Heerhugowaard.

Informatie over Uk en Puk: www.pukenko.nl (uitgeverij Zwijsen)

Auteur: Hans Wolthuis is dalton–adviseur en –opleider. Hij begeleidt vanuit DaltonDeventer teams van daltonscholen en kindcentra bij scholing en ontwikkeling. Hij is tevens bestuurslid van de NDV.
Contact: h.j.a.m.wolthuis@saxion.nl.