Onderwijs 1922

Mijn zoon en dochter zitten op daltonscholen, ik ben opgeleid als montessorileerkracht en directeur van een school met vernieuwend gepersonaliseerd onderwijs. Dit lijkt misschien wispelturig, maar als je erover nadenkt valt dat wel mee. Ik heb laatst voor het eerst Education On The Dalton Plan gelezen, en het is waanzinnig om te zien hoe actueel de teksten van Parkhurst juist vandaag zijn in de discussie over onderwijsvernieuwing. In tegenstelling tot de praktijk op veel daltonscholen beschrijft Parkhurst hoe de docent de persoonlijke leerdoelen van de leerling noteert en eventueel bijstuurt. Zij bespreekt ook hoe de leerling tot die doelen kan komen en welk bewijsmateriaal aangeleverd zou kunnen worden om te laten zien dat de doelen bereikt zijn.

Het is alsof Parkhurst rondloopt op De Verwondering of Spinoza20first en beschrijft wat zij ziet. Maar de afstand tot de praktijk op bijna alle daltonscholen spat ook van elke pagina. De oorzaak hiervan is natuurlijk niet dat dalton- of montessorileerkrachten de noodzaak van gepersonaliseerd onderwijs onderschatten. De oorzaak hiervan is dat zij onvoldoende opgeleid zijn om iets anders te doen dan aan de leiband van methoden voorgeschreven lesplannen uit te voeren. Leerkrachten hebben de expertise van het vak als het ware uitbesteed aan Thieme Meulenhoff en Zwijsen. Omdat die methodieken nou eenmaal uitgaan van groepsgewijs (hoogstens gedifferentieerd) onderwijs, verwateren principes van Parkhurst en Montessori tot 20% keuzewerktijd of een daltonuur. Schertsend zeg ik wel eens dat mijn zoon op een 20% daltonlyceum zit. In het primair onderwijs wordt op donderdag de weektaak gepresenteerd met slechts hier en daar een persoonlijke modificatie. Hoe ver staat dit af van de denkbeelden van Parkhurst en Montessori van pakweg een eeuw geleden!

Scholen als Laterna Magica, De Wittering en De Verwondering laten zien dat gepersonaliseerd onderwijs wel degelijk mogelijk is met de huidige generatie leraren. Ook laten zij zien dat je daarvoor niet per se aangewezen bent op dure concepten als Steve JobsSchool of Kunskapsskolan. Voorwaarden zijn wel: 1 op 1 inzet van iPads of Chromebooks, actieve betrokkenheid van ouders en het opheffen van de groep of klas. Kinderen kiezen in overleg met ouders en docenten doelen en middelen, gaan daarmee zelfstandig of in samenwerking aan de slag. De tripartite gesprekken hierover kosten tijd, maar die komt vrij doordat docenten niet langer nakijken; dit laten zij aan software over. Je verliest overzicht, maar dat komt goed als je een deel van de verantwoordelijkheid overdraagt aan de leerling en de ouders.

Dat dalton in Nederland behoorlijk verwaterd is, is volgens mij een tafellaken-servet probleem. Er zijn te weinig daltonscholen om weerstand te kunnen bieden aan de druk van toezichthouders om gewoon te doen; en er zijn er teveel opdat ieder lekker zijn eigen gang gaat en door schade en schande de weg naar gepersonaliseerd onderwijs heruitvindt. In dat opzicht is het heel moedig dat Spinoza20first dat binnen de kaders van de daltonfamilie toch doet. Moedig en nodig, hard nodig om te voorkomen dat dalton- en montessorischolen, als uitvinders van gepersonaliseerd onderwijs, links en rechts worden ingehaald door het succes van vernieuwende scholen buiten de ‘families’.

Ik kan iedere daltondocent daarom van harte aanbevelen om dit zeer actuele boek te downloaden. Het werd geschreven in 1922, maar is morgen toepasbaar in elke school.