Freedom

Freedom, te vertalen als vrijheid en een van onze kernwaardes. Het is ook een oude kernwaarde, rechtstreeks terug te vinden bij Helen Parkhurst. Zij praat over ‘freedom’ en ‘interaction of group life’ in haar Dalton Plan. Maar wat heb ik de laatste jaren veel gezien gebeuren? Het woord ‘verantwoordelijkheid’ sluipt erbij en neemt op sommige plekken zelfs geheel over. En zo verliest het Daltononderwijs zonder slag of stoot de helft van het fundament waarop het is gebouwd. Dat kan toch niet? In de jaren ‘80 was al eens geprobeerd ‘in gebondenheid’ toe te voegen en eigenlijk sloeg de angst toen al toe. Wat is er mis met vrijheid geven aan je leerlingen? Natuurlijk kan ik talloze redenen opnoemen: leerlingen leren dan niet genoeg als ze alles zelf mogen bepalen, dan stellen ze schoolwerk te lang uit; leerlingen gaan dan alleen nog maar door het schoolgebouw heen lopen in de daltonuren; leerlingen weten niet wat ze moeten doen; leerlingen… etc. Maar dit gaat niet over vrijheid. Dit gaat over losbandigheid en vrijblijvendheid. En daar had Helen Parkhurst het niet over.

Kan de leerling ons vertrouwen?

Losbandigheid en vrijblijvendheid zijn erg goed in te dammen door met kinderen te praten over hun gedrag en de consequenties. Hierbij komt inderdaad ‘verantwoordelijkheid’ om de hoek kijken, maar eigenlijk nog meer ‘vertrouwen’. Kunnen we de leerling vertrouwen om zelf te plannen en zelf keuzes te maken en kan de leerling ons vertrouwen dat wij duidelijk zijn in wat er moet gebeuren en vooral waarom? Ik denk dus dat we het over vertrouwen moeten hebben: als leraar maak je een kader en daarin geef je je leerling de vrijheid eigen keuzes te laten maken. Je vertrouwt een leerling. Zou dat niet een veel interessanter woord zijn naast vrijheid, als we het woord vrijheid zelf te los vinden?

In 1922 schreef Helen Parkhurst dat vrijheid betekent dat je je eigen tijd mag indelen en als iemand anders je tijd inneemt dit een vorm van slavernij is (“Freedom is taking one’s own time. To take someone else’s time is slavery.”). Dit is geschreven in de Verenigde Staten, dus het woord slavernij is erg beladen, maar ze wil haar punt kracht bijzetten. Met deze opvatting over vrijheid schaft ze wachttijd af. Een leerling hoeft dan niet op andere leerlingen te wachten die vragen stellen bij de leraar: de leerling mag zelf verder werken. Hoe heerlijk zou het zijn als wij, de leraren, die mogelijkheid scheppen en als alle leerlingen zelf aan de slag kunnen? Dan hebben we strakke kaders nodig voor het speelveld. Sommige leerlingen kunnen al snel met een groot speelveld omgaan en andere met een kleiner. Maar dat is niet erg. Stapje voor stapje kun je dit vergroten. Super maatwerk! Vrijheid is namelijk essentieel om later goed te kunnen handelen.