Lapbooks in een daltonklas

In het daltononderwijs proberen leraren het leerproces van kinderen zoveel mogelijk betekenisvol en functioneel in te richten. Het gaat daarbij allereerst om het verwerven van kennis en vaardigheden die kinderen in hun (latere) leven praktisch kunnen toepassen. Maar het gaat ook om het zo betekenisvol en functioneel mogelijk inrichten van het leren van minder makkelijk praktisch te gebruiken zaken. De grondgedachte bij dalton is namelijk ‘leren voor het echie’. Op de Louis Mariëlle Jansen is leraar in een bovenbouwgroep van daltonschool Louis Bouwmeester in Amsterdam. Bouwmeesterschool experimenteren we daarmee in het stelonderwijs. Kinderen schrijven niet voor de prullenbak, maar publiceren ‘echt’. In dit artikel laat ik zien hoe we dat doen met lapbooks.

Taal bij wereldoriëntatie

De Louis Bouwmeesterschool in de wijk Slotervaart in Amsterdam kent een groot aantal leerlingen waarvoor het Nederlands niet de moedertaal is. Daarom schenken we veel aandacht aan de ontwikkeling van de taalvaardigheid. Dat gebeurt uiteraard in de taallessen, maar de hele dag door proberen we een taalrijke omgeving te realiseren. Eén manier waarop we dat doen is het schenken van aandacht aan het talig verwerken van opdrachten in de andere vakken, met name bij de wereldoriënterende vakken. Het gaat dan om het (mondeling) presenteren van leerstof, maar ook om het (schriftelijk) vastleggen van werk in de vorm van werkstukken, brieven, muurkranten, et cetera.

Motivatie voor het presenteren van leerstof

Het bijzondere van het presenteren van leerstof – mondeling of schriftelijk – is dat leerlingen het bijna altijd leuk vinden. Het werkt motiverend als ze het resultaat van hun inspanningen kunnen laten zien. Als bijvoorbeeld een samenvatting, een artikel of een zakelijk verslag over een bestudeerd onderwerp ‘echt’ gepubliceerd wordt en gelezen door klasgenoten, leerlingen van andere groepen of door ouders, dan levert alleen de wetenschap dat hun producten gepubliceerd gaan worden, al op dat leerlingen er nog meer hun best voor doen. Ze willen trots zijn op hun tekst en op zichzelf.

Lapbook

Om de ‘swung’ erin te houden, ben ik, zoals vermoedelijk elke leraar, steeds op zoek naar nieuwe vormen waarin leerlingen hun werk kunnen presenteren. In die zoektocht naar originele publicatievormen ben ik gestuit op het idee van lapbooks. Een lapbook is een ‘boek’ dat een kind op schoot (lap) kan houden, net zoals een ‘laptop’. Het schijnt bedacht te zijn door Tammy Duby, een Amerikaanse vrouw, die haar eigen kinderen thuis onderwijs gaf. Er zijn allerlei originele soorten lapbooks. Ze hebben gemeen dat het een map is met een soort dossieromslag, waarin leerlingen van alles kunnen verzamelen: mini-boekjes, klepjes en ander gevouwen materiaal waarin ruimte is voor tekeningen, verhalen, ‘wistu-datjes’, tijdlijnen, kaarten, et cetera. Niets ‘moet’ daarbij, alles ‘mag’. En eigenlijk kan een lapbook gemaakt worden over allerlei onderwerpen: over een eigen onderzoek, een land, de dieren van de savanne, een project of over een gelezen boek.

Leerstijlen en creativiteit

Het leuke is, dat het maken van lapbooks past bij jong en oud en dat kinderen met allerlei verschillende leerstijlen op een eigen wijze vorm kunnen geven aan hun eigen lapbook. Het leuke is ook dat er geen goed of fout is en dat het kansen biedt voor creatieve verwerkingsvormen. Lapbooks zijn kleurig, er wordt met beelden gewerkt en met teksten. Het feit dat het een dicht te vouwen map is met allerlei vakjes en klepjes, waarachter van alles kan zitten, maakt de lezer ook nieuwsgierig naar de inhoud.

Lapbooks in het daltononderwijs

Het maken van een lapbook is een mooie manier om kennisinhouden te verwerken, maar er kan ook aandacht geschonken worden aan vaardigheden als onderzoeken, plannen, structureren, presenteren en evalueren. Na de inleiding voor de kinderen op deze nieuwe presentatievorm hebben ze er eerst op een aantal vaste momenten in het weekrooster aan kunnen werken. Daarna is het verder werken aan en het afmaken van het eigen lapbook een onderdeel geworden van het vrije keuzewerk op de weektaak.

Tentoongesteld

De lapbooks van de kinderen zijn aan het eind van de projectperiode tentoongesteld. Ouders vonden het geweldig. Kinderen waren trots. En hoe leuk en verleidelijk het maken van een eigen lapbook is, blijkt wel uit het feit dat een aantal collega’s van me op school voor zichzelf eigen lapbooks zijn gaan maken en er in hun eigen klas ook mee aan de gang zijn gegaan.