Growth Mindset

Daltononderwijs stimuleert vanuit zijn basis een aantal aspecten uit de 21st century skills zoals samenwerken, crea­tiviteit, ICT-geletterdheid en sociale en culturele vaardigheden. Waar minder aandacht voor is, zijn de vaardigheden probleemoplossend vermogen en kritisch denken. Ook een betrokken en nieuwsgierige houding kunnen we door ons schoolse systeem van methodes, toetsen en lesroosters vaak niet voldoende stimuleren. De veronderstelling is dat leerlingen hun tijd op school uitzitten en eigenlijk pas als ze van school zijn ervaren hoeveel ze hadden kunnen bereiken. Docenten op daltonscholen, in het bijzonder binnen het voortgezet onderwijs, zijn iedere dag op zoek naar manieren om bij leerlingen deze vaardigheden te stimuleren. Dit artikel is deel 1 van een tweedelige serie. In het voorjaar verschijnt deel 2 met de praktijk en wat je als docent kunt doen.

Fixed mindset

Carol Dweck (2006) is een Amerikaanse psychologe die al meer dan 20 jaar onderzoek doet naar de relatie tussen motivatie en prestatie. Dweck maakt onderscheid tussen een ‘fixed mindset’ en een ‘growth mindset’. Volgens Dweck gaat iemand met een fixed mindset er vanuit dat intelligentie vast staat. Hij wil graag slim over komen. Hij vermijdt uitdagingen, want dan kun je fouten maken. Hij zoekt bevestiging in zijn intelligentie, persoonlijkheid of karakter. Het draait om succes hebben, slim overkomen, geaccepteerd worden en zich een winnaar voelen. Onderzoeken van Dweck laten zien dat de grote angst is om te falen, dom over te komen, afgewezen te worden of zich een verliezer te voelen. Hij gedraagt zich defensief bij belemmeringen en geeft gauw op. Bovendien is inspanning zinloos, want als je echt een genie bent, dan hoef je niet je best te doen. Je hebt dan het talent om moeilijke situaties zonder inzet tot een goed einde te brengen. Dweck benoemt dat kritiek op deze mensen overkomt als een bedreiging, daarom negeren ze dit. Het succes van anderen is een bedreiging. Een fixed mindset beperkt de prestaties. Het werkt destructief op de gedachten en leidt tot slechte leermethoden.

Growth mindset

Aan de andere kant schets Dweck de kenmerken van iemand met een growth mindset. Iemand met een growth mindset gaat er vanuit dat je je basiskwaliteiten kunt ontwikkelen door er moeite voor te doen. Intelligentie is te ontwikkelen. Dit zorgt dat hij wil leren. Het geloof dat kwaliteiten ontwikkeld kunnen worden zal een liefde voor leren geven. Uit verschillende onderzoeken van Dweck blijkt dat iemand met een growth mindset blij is met uitdagingen en niet op geeft bij tegenslag. Inspanning is de weg tot het bereiken van je doelen. De uitdaging om jezelf volledig in te zetten en vol te houden stelt mensen in staat om zich door de moeilijkste situaties heen te slaan. Iemand met een growth mindset leert van kritiek en laat zich inspireren door het succes van anderen. Het resultaat van deze mindset is dat je een steeds hoger niveau bereikt.

Is het mogelijk is om een growth mindset aan te leren?

Neurowetenschap

Vanuit de onderwijsneurowetenschap wordt leren gezien als het vormen van verbindingen en netwerken van neuronen in de hersenen. Hoe talrijker en krachtiger deze connecties worden aangelegd, hoe sterker de kennisontwikkeling zich kan manifesteren. Het brein is plastisch. Dat wil zeggen dat het in staat is om zich aan te passen en te reorganiseren onder invloed van kennis en ervaringen. Dit betekent dat het brein zich kan blijven ontwikkelen, op voorwaarde dat het wordt blootgesteld aan prikkels die om mentale inspanningen vragen. Kennis over de werking van het brein draagt bij aan het veranderen van de mindset. Het is dan ook van belang dit bespreekbaar te maken met leerlingen op school. Dweck (2009) stelt dat het veranderen van je mindset niet om het toepassen van op groei gerichte methoden gaat maar om het veranderen van denken. Dit moet langdurig en systematisch worden gestimuleerd.

Toetsing en cijfers

Het huidige onderwijssysteem is in veel gevallen gericht op presteren, niet op het beheersen. Door middel van toetsen wordt er gekeken of de stof beheerst wordt. Echter, door een cijfer aan de toetsen en test te hangen verplaatst het doel zich naar het presteren (Rolfhus & Ackerman, 1999). Van het cijfer hangt op scholen namelijk veel af.
Dweck (2006) deed onderzoek naar de reactie van leerlingen op een slecht cijfer voor een toets of test. Leerlingen met een growth mindset zeiden dat ze de volgende toets meer zouden studeren. Maar leerlingen met een fixed mindset zeiden juist dat ze de volgende keer minder zouden studeren. Want waarom zou je leren als je de capaciteiten er niet voor hebt? Ze proberen niet van hun fouten te leren en die te herstellen, maar ze proberen alleen hun eergevoel te herstellen. Bijvoorbeeld door te kijken naar leerlingen die nog slechter scoorden. En als iets mislukt, dan zoeken ze de oorzaak daarvoor buiten zichzelf. Een gemakkelijke manier om de mindset van leerlingen in de klas globaal in kaart te brengen is de reactie op een toets cijfer.

Feedback

Als vervolg hierop deed Dweck onderzoek naar prestatie en feedback. In het onderzoek verdeelde ze leerlingen in twee groepen en legde hen een redelijk moeilijke opdracht voor. Daarna gaf ze de ene groep als feedback: ‘Geweldig, je hebt een mooi cijfer, je moet hier wel erg goed in zijn.’ De andere groep kreeg als feedback: ‘Geweldig, je hebt een mooi cijfer, je moet wel hard gewerkt hebben.’ Toen ze daarna een opdracht mochten kiezen, sloegen leerlingen uit de eerste groep een nieuwe uitdaging af. Ze wilden niet het risico lopen dat hun talent in twijfel getrokken zou worden. Van de leerlingen uit de tweede groep koos 90% procent voor een moeilijkere uitdaging waarvan ze konden leren. Daarna gaf ze beide groepen moeilijkere opdrachten, die ze niet zo goed deden. De eerste groep vond zichzelf niet zo slim meer en vond er niets meer aan. Na deze moeilijkere opdrachten kelderden hun cijfers, ook als ze eenvoudigere opdrachten kregen. Ze hadden het vertrouwen in hun talenten verloren. De tweede groep vond het nog steeds leuk en hadden plezier in de moeilijkere opdrachten. Ze presteerden steeds beter. Het prijzen van talent heeft dus een negatief effect, terwijl het prijzen van inzet een positief effect oplevert.

Concluderend kan gezegd worden dat een docenten­team op school invloed kan hebben op de ontwikkeling van een growth mindset bij leerlingen door een serie concrete handelingen. In deel 2 (voorjaar 2017) zal ik verder ingaan op het geven van op een growth mindset gerichte feedback.

Literatuur

Dweck, C. S. (2006). Mindset: The New Psychology o Success. New York: Ballantine Books.
Dweck, C. S. (2009). Mindset, de weg naar een succesvol leven. Uitgeverij SWP.
Rolfhus, E., & Ackerman, P. L. (1999). Assessing individual differences in knowledge: Knowledge, intelligence and related traits. In Journal of Educational Psychology (pp. 511-526). American Psychological Association.

Auteur en Beeld: Tineke Ensing is jaren afdelingsleider en docent lo geweest op Dalton Alkmaar en werkt nu op de Katholieke Pabo Zwolle aan daltonscholing voor docenten in het vo.