Van zorgleerling tot expert

De inzet van deskundige leerlingen op ’t Bastion in Bredevoort.

Het onderwijs anno nu is sterk gericht op opbrengsten. In veel gevallen is dit een goede zaak en hoort het behalen van opbrengsten terecht bij de belangrijkste taken van een (basis)school. Zijn opbrengsten echter altijd meetbaar in toetsuitslagen? Is het terecht om zó te focussen op de cognitieve opbrengsten dat er nauwelijks plek lijkt te zijn voor andere zaken? Zijn er wellicht kwaliteiten van cognitieve zorgleerlingen die hen kan ‘ombuigen’ tot experts? Over deze vragen heeft Jos Konings, leerkracht van daltonbasisschool ’t Bastion te Bredevoort, zich onlangs gebogen. Met een prachtig plan als gevolg!

Een nieuwe uitdaging pakken

Jos Konings (58) is vanaf augustus 2011 verbonden als leerkracht aan daltonbasisschool ’t Bastion te Bredevoort. Vanuit de vrijwillige mobiliteit kwam Jos binnen op deze daltonschool als niet-daltonleerkracht. Tekenend voor zijn vakmanschap en passie voor het onderwijs is het feit dat hij ver in de tweede helft van z’n professionele leven als leerkracht de uitdaging is aangegaan en op een andere school is gaan werken. (Citaat Jos: ‘Voor mij was de vraag óf op de automatische piloot de eindstreep halen óf nog het spannende van een nieuwe uitdaging oppakken. Toen de advertentie van ’t Bastion voorbijkwam, wist ik dat ik voor dit laatste wilde gaan!’) Zeer gemotiveerd is hij na een inwerkperiode op ’t Bastion in het voorjaar van 2012 begonnen aan de opleiding tot daltonleerkracht.

Technieklessen op het vmbo

Bij de keuze voor z’n eindwerkstuk zat Jos aanvankelijk te denken aan een sterk cognitief en traditioneel onderwerp. De school was namelijk bezig met het maken van een keuze voor een nieuwe aardrijkskundemethode. Tijdens zijn dagelijks werk als leerkracht van groep 7 stuitte hij echter op een verschijnsel dat hem (nog) meer raakte. Een korte uiteenzetting:
Op gezette tijden, volgens een vast rooster, gaan de groepen 7 en 8 van ’t Bastion naar het technieklokaal van de vmbo-school in het naastgelegen dorp Aalten. Onder leiding van vrijwilligers en een beroepskracht volgen de bovenbouwers hier het vak techniek. Vanaf de eerste keer dat Jos met z’n groep hier binnentrad werd hij geraakt door het enthousiasme en de werklust van z’n klas voor het vak techniek. Wat meteen opviel was het feit dat de leerlingen waaraan hij dagelijks ‘de handen vol had’, juist nu de leerlingen waren die een hoge mate van zelfstandigheid en vakmanschap aan het daglicht stelden. Al gauw werden deze leerlingen de ‘experts’ van de maandelijkse technieklessen en werd hun rol niet zelden zelfs het assisteren van andere leerlingen. Dit was voor Jos aanleiding om z’n oorspronkelijke aardrijkskunde-idee te verlaten en verder na te denken omtrent de inzet van deze experts.

Brede inzet van experts

Een extra kans zag Jos in het feit dat deze experts wellicht breder in te zetten zijn dan de maandelijkse technieklessen met de eigen groep in het technieklokaal. Met de collega’s uit de onderbouw en z’n naaste collega uit groep 8 is hij een plan gaan maken. Dit plan beschrijft een manier van werken waarbij de ‘experts’ schoolbreed worden ingezet tijdens de creaworkshops die wekelijks plaatsvinden in de onderbouw (en bovenbouw) op ’t Bastion. Tijdens deze workshops volgen de leerlingen in groepsoverstijgende samenstelling (de groepen 3 t/m 5 op dinsdagmiddag en de groepen 6 t/m 8 op donderdagmiddag) lessen waarvoor ze zich hebben ingeschreven. Deze workshops zijn een vernieuwde vorm van het traditionele vak ‘handvaardigheid’. In de creaworkshops is echter plaats voor méér dan alleen de knutselwerkjes. Geregeld komen zaken als dans, muziek, theater, koken, tekenen, drama, etc. aan bod. Gedurende een cyclus van drie weken werken de kinderen aan een bepaald onderwerp. Afhankelijk van het thema en de werkvorm wordt afgesloten met een voorstelling of tentoonstelling. De bovenbouwers met een dusdanige technische handigheid dat ze in dit artikel én op ’t Bastion door het leven gaan als ‘experts’, bereiden samen een workshop voor voor de onderbouw (groep 3 t/m 5; de kleutergroepen nemen niet deel aan de workshops) en verzorgen deze ook. Hierdoor ontstaat een divergente manier van samenwerking. In eerste instantie wordt immers de workshop in een homogene groep (klasgenoten) voorbereid maar vervolgens wordt deze in een heterogene, groepsdoorbrekende samenstelling uitgevoerd.

Vrijheid en verantwoordelijkheid voor de experts

Samenwerking dus in een vergevorderde vorm en met een hoge mate van vrijheid en verantwoordelijkheid voor de ‘experts’. Het geweldige aan deze werkvorm is dat op een heel natuurlijke manier ‘zorgleerlingen’ opeens verworden zijn tot ‘experts’. De praktijk wijst uit dat dit gegeven een enorme boost geeft aan het zelfvertrouwen en welbevinden van de betreffende bovenbouwers. Extra opbrengst is, zo bleek, het feit dat het aanspreken op talenten zorgt voor een besef van verantwoordelijk bij de leerlingen. Daarnaast vinden de kinderen uit de lagere groepen het ontzettend interessant om ‘les te krijgen’ van medeleerlingen!

’t Bastion (éénpitterschool met 189 leerlingen) is sinds mei 2010 daltonschool. Het gehele team is voorafgaand aan de accreditatie geschoold tot daltonleerkracht. Nieuwe collega’s krijgen van het bestuur de gelegenheid om deze scholing te volgen in het kader van nascholing. Uitgangspunt is dat álle leerkrachten van ’t Bastion gecertificeerd daltonleerkracht zijn. Samenwerking staat hoog in het vaandel op deze Bredevoortse basisschool en diverse werkvormen zorgen voor groepsdoorbrekende werkvormen. Zo worden de leerlingen van groep 8 ingezet tijdens het overblijven van de kleuters, staan er diverse leesactiviteiten op het programma waarbij de bovenbouw samenwerkt met de onderbouw en worden bij diverse (buitenschoolse) activiteiten leerlingen van hogere groepen gekoppeld aan de lagere groepen. Kracht van de school is dan ook de uitstraling dat we ‘samen ’t Bastion zijn’!

Auteur: Hans te Lindert is directeur van dalton–school ’t Bastion in Bredevoort.