Daltonscholing: gedeelde verantwoordelijkheid

Op de Helen Parkhurst Scholengemeenschap in Almere zijn docenten nauw betrokken bij de organisatie van hun eigen nascholing. In dit artikel beschrijft Mieke van der Kroon hoe deze gedeelde verantwoordelijkheid voor scholing is georganiseerd vanuit een eigen Expertise Centrum.

Docenten willen zich scholen

Vaak klagen schoolleiders over de landelijke scholingsaanpak: docenten zouden niet te porren zijn zich buiten de lesuren om, bij te scholen. Wat is er aan de hand? Leerlingen laten leren is dé grote uitdaging van iedere leraar. Dat vraagt niet alleen om gedegen vakkennis, maar ook om meesterschap in klassenmanagement, didactiek en pedagogisch handelen. Bovenal vraagt het om een lerende, nieuwsgierige instelling. Ontberen docenten die houding, zoals veel schoolleiders beweren?
Binnen de dagelijkse schoolpraktijk blijken docenten wel degelijk behoefte te hebben zichzelf te blijven ontwikkelen. Ze zijn alleen ontevreden over de manier waarop dat momenteel gebeurt. De docenten willen eigenaarschap, iets te zeggen hebben over wat voor soort scholing ze krijgen en de wijze waarop deze plaatsvindt. Met andere woorden: zij willen betrokken worden bij de totstandkoming en de inhoud van hun eigen leren.
De wens van docenten om te leren, om zich verder te bekwamen, is dus aanwezig. Er moet alleen een verandering plaatsvinden in de wijze waarop aan die behoefte tegemoet wordt gekomen.
Juist op een daltonschool zouden we moeten nadenken over autonomie, eigenaarschap en concrete toepasbaarheid van scholing. In het boekje Samen leren in Dalton van Jacqueline Lucas (2004) staat: ‘De leerling moet in toenemende mate verantwoordelijkheid dragen in het eigen leerproces. Als er meer verantwoordelijkheid wordt gegeven, krijgt het kind meer mogelijkheid zelfstandig te werken en te leren.’
Wat mij betreft kan overal waar ‘leerling’ staat ook ‘docent’ worden gelezen.

Tips om docenten meer te betrekken bij hun scholing

De vraag is natuurlijk hoe je docenten betrokken krijgt bij hún scholing? Op grond van eigen ervaring een aantal tips:

1. Ontwerp een scholingsconcept dat bij je school past.
Onze school was nog maar net opgestart toen ik er kwam werken. Met vallen en opstaan leerden we over de daltononderwijspraktijk. We gingen op onderzoek uit, gingen langs bij daltonscholen, studeerden.
De rector vormde een scholingsgroep en gaf deze de verantwoordelijkheid om een scholingsplan te maken die bij de ontwikkeling in de school aansloot. De groep kreeg zelf de verantwoordelijkheid om het totale scholingsgeld op te nemen in het plan. Achteraf gezien was dit een fantastische, activerende actie.
Inmiddels zijn we tien jaar verder en is uit de scholingsgroep het Expertise Centrum Helen Parkhurst Almere voortgekomen.

2. Maak docenten medeverantwoordelijk voor scholing.
Naast het inhuren van externe experts bleek op de Helen Parkhurst ook behoefte aan eigen, interne expertise. ‘Train de trainer’-cursussen waren een succes en pasten goed bij onze visie om bijzondere en talentvolle docenten tot trainer op te leiden. Een goede trainer zijn vereist andere vaardigheden dan een goede docent zijn. Je zult experts dus moeten opleiden. Dit opleiden van eigen docenten tot trainers en experts geeft mensen een extra motivatie om nog beter te worden in wat ze doen. Met andere woorden: het stimuleert de eigen ontwikkeling van de experts/docenten. Bovendien geeft het delen van expertise – zowel binnen de eigen school als daarbuiten – een enorme groei-impuls.

3. Werk in een cyclus en maak een scholingsplan.
Elk jaar worden er in mei en juni plannen gemaakt voor het komend schooljaar. De speerpunten van de school en de afdelingen worden hier gekozen en besproken. Het is dan mijn taak als scholingscoördinator om van al die speerpunten en scholingsvragen één scholingsplan te maken.
Docenten kunnen ook individueel een scholing buiten school aanvragen. We proberen de wensen van docenten te beoordelen en te honoreren, mits deze passen binnen de kaders van scholingsspeerpunten die we gezamenlijk vaststellen.
In juni doe ik mijn rondes door de school; van schoolleiding en docenten tot ondersteunend personeel. Ik vraag hen wat ik voor ze kan betekenen, wat ik kan doen zodat zij het volgende schooljaar hun doelen kunnen halen.
Vóór de zomervakantie ligt er dan een plan klaar én een financiële onderbouwing.
Het plan wordt vervolgens besproken binnen het managementteam en de medezeggenschapsraad. In september verschijnt er een scholingsboekje met daarin een aanbod van diverse scholingsmogelijkheden.

4. Ontwerp eigen scholing en scout expertise in je school.
We hebben samen met Hogeschool Utrecht (HU) een daltonopleiding ontworpen. Wij kwamen met input van de werkvloer en samen met de HU ontstond er een opleiding Dalton VO en werden er door hen twee docenten opgeleid tot daltonopleider. Maar ook op het gebied van ICT en didactiek hebben we flink aan de weg getimmerd. Inmiddels hebben we een docent die een scholing heeft ontworpen over ICT als hulpmiddel bij het leren. En we hebben twee coaches die samen met de Universiteit Utrecht een scholing op maat hebben gemaakt voor docenten die al twintig jaar voor de klas staan.

Per schooljaar hebben we gemiddeld acht docenten die 30 tot 100 klokuren per jaar actief zijn voor het expertisecentrum. Ik betaal de schoolleiding 35 euro per klokuur en door interne en externe opdrachten verdien ik dit geld makkelijk weer terug. Zo hebben we dus een klein bedrijfje in de school.

5. Maak gebruik van expertise van leerlingen bij scholing.
Onze leerlingenraad kwam vorig jaar speciaal vragen of ik ze wilde betrekken bij onder andere het jaarlijkse daltoncongres op onze school. Als het over dalton ging hadden zij ook iets te melden; ze wilden graag een bijdrage leveren. Fantastisch. En dom dat ik daar niet eerder aan had gedacht. Op 20 maart 2013 geven leerlingen op ons daltoncongres po / vo samen met een externe trainer een workshop, getiteld: Wat maakt een goede daltonles een efficiënte les?

Gebruik maken van expertise leidt tot succes

Om kort te gaan: ik geloof heilig in het gebruik maken van expertise van docenten. Zij staan per slot van rekening met beide benen in de praktijk. Het is vreselijk zonde die kennis links te laten liggen. Datzelfde geldt voor leerlingen: ook zij zouden meer betrokken moeten worden bij de totstandkoming van scholing. Al deze aanwezige kennis, aangevuld met externe trainingen – van APS tot hogescholen – biedt in mijn ogen aantrekkelijke scholingsmogelijkheden. En cruciaal is dat leraren zich gekend en betrokken voelen bij het maken van beslissingen die hén aangaan.

Literatuur

Lucas, J. (2004), Samen leren in Dalton en vmbo, negen portretten, Antwerpen- Apeldoorn: Garant.

Auteur: Mieke van der Kroon (1958) is werkzaam als docente lichamelijke opvoeding op de Helen Parkhurst Scholengemeenschap in Almere. Daarnaast is zij scholingscoördinator en geeft zij leiding aan het Expertise Centrum Helen Parkhurst Almere.
Beeld: Gon Kiesewetter