Beweegwijs. Hoe leerlingen op daltonscholen tot buitenspel te brengen zijn

In de jungle zijn de sterksten de baas. Dat geldt ook op het schoolplein. Daar spelen kinderen ook niet met kinderen uit verschillende leeftijdsgroepen. Andere kinderen zijn te groot, te jong, te brutaal, te uitbundig of niet aardig genoeg.
Beweegwijs biedt hiervoor een oplossing. Het is een hulpmiddel om leerlingen op het schoolplein met elkaar te leren spelen. Junior coaches leren spelletjes te instrueren en om leerlingen van de hele school te begeleiden bij het buitenspelen. Waar we vroeger regelmatig geconfronteerd werden met leerlingen die elkaar in de haren vlogen, wordt er nu zelfs onder begeleiding geworsteld.

De aanleiding voor Beweegwijs op odbs Het Stroink

in Enschede

In het verleden moesten leraren bij ons op school tijdens pleinwacht vaak leerlingen corrigeren. Bovendien constateerden we dat er weinig variatie in het spel van kinderen was en dat leerlingen zich tijdens het buitenspel motorisch en sociaal gezien, weinig ontwikkelden. Beweegwijs biedt daarvoor een geweldige uitkomst. Het doel is om kinderen zich competent te laten voelen bij het buitenspelen, ze verschillende nieuwe spelletjes te leren en om ze tijdens het spel motorisch en sociaal te laten ontwikkelen.

Materiaal

Oudere kinderen (groep 8) worden bij Beweegwijs opgeleid tot junior coaches. Zij begeleiden de spelletjes voor alle leerlingen van de school.
Er zijn mappen met geplastificeerde instructiewijzers voor de spelletjes en de junior coaches bereiden de “spelen” daarmee voor en zetten de benodigde materialen voorafgaand aan het buitenspelen alvast klaar.
De leraren ondersteunen de coaches. Ze hebben dus wel pleinwacht, maar het zijn de leerlingen van groep 8 die de spelletjes leiden. Het mooie van het project is dat leraren nu als pleinwacht kinderen begeleiden en ondersteunen en dat kinderen met elkaar spelen.
Kinderen uit groep 7 lopen alvast stage bij de junior coaches, zodat ze het komende jaar hun rol kunnen overnemen.

De indeling van het plein

Kinderen spelen op hun eigen niveau in verschillende soorten vakken op het plein. Deze vakken geven het niveau van spelen met andere kinderen aan. Er zijn zes verschillende soorten vakken op het plein. Blauw betekent ‘Naast elkaar’, Geel betekent ‘Om de beurt’, Groen: ‘Samenwerken’, Oranje: ‘Samen delen’, Rood betekent ‘Tegen elkaar’ en Wit: ‘Even in rust spelen’. Bij de vakken horen verschillende spelletjes. Denk daarbij aan jongleren, estafettes, tikspelen, balspelen, et cetera.

De instructiewijzers van de spelletjes zitten in mappen

met dezelfde kleuren

Uiteraard gebruiken wij de spelletjes in de vakken als leermomenten. Kinderen die het moeilijk vinden om met voetbal te verliezen of met lichaamscontact om te gaan, mogen niet meer voor een bepaalde tijd in het betreffende vak spelen. Het kan ook zijn dat zij in de pauzes door de leraar bij het spel worden begeleid. Hierover wordt ook in de klas of individueel met het kind gesproken.
Er wordt binnen het team een lijst bijgehouden, waarmee collega’s op de hoogte gehouden worden van de actuele ontwikkelingen rond het buitenspelen op het plein.

Junior coaches

De kinderen van groep 7 en 8 organiseren alle spelletjes op het plein. Dit doet ieder kind één dag per week. In groep 7 krijgen de leerlingen trainingen over hoe je spelletjes moet begeleiden. Onderwerpen komen aan bod als hoe je een kind corrigeert, dat zich bijvoorbeeld niet aan de regels houdt. Ook zijn er trainingen over wat de spelletjes inhouden en hoe je, bijvoorbeeld, een spelletje moeilijker kan maken, om het beter te laten verlopen.
Junior coaches kunnen elke ochtend op het bord in de planning aflezen wie aan de beurt is als junior coach, maar ook welk spel ze gaan doen. Door de trainingen weten de coaches welke materialen ze nodig hebben en in welk vak ze het spel gaan begeleiden. De leraren bespreken de spelletjes voor de pauzes in hun groepen.
Om een doorgaande lijn te krijgen, begeleiden de coaches zowel op het kleuterplein als de spelletjes op het grote plein. Aan het einde van het schooljaar begeleiden de coaches ook de kinderen van groep 2 om wegwijs te worden op het grote plein. Hierdoor wordt de overstap van het kleuterplein naar het grote plein kleiner.

Dalton en beweegwijs gaan heel goed samen

Beweegwijs is een manier van buitenspelen die prima past bij daltononderwijs. De kinderen gaan op het schoolplein zelfstandig naar de gekozen velden om daar mee te doen aan de uitgezette spelletjes. Ze kiezen een spelletje dat ze leuk vinden om te doen, zowel in de kleine pauze als in de grote pauzes.
De junior coaches zijn verantwoordelijk voor het buiten spelen. Ze moeten zichzelf inschrijven, waarna ze het materiaal klaar moeten zetten, de spelen begeleiden en na afloop het materiaal ook weer opruimen. Als materialen kapot gaan of kwijt raken, moeten de coaches dat melden bij de leerkracht die ervoor verantwoordelijk is.
Kinderen werken op het plein veel samen. Junior coaches begeleiden kleinere kinderen. De spelletjes zijn soms samenwerkspelletjes, maar soms ook competitieve spelletjes.
Na de pauzes bespreken de leerkrachten hoe het is gegaan op het plein. Het kan daarbij gaan om het spelen zelf, maar ook om het begeleiden van het spelen. Hoe heb je gespeeld? Waarom was het leuk en waarom niet? Liep het spelletje zoals je wilde?
Kinderen hebben ook enige invloed op de spelletjes. Ze mogen bijvoorbeeld suggesties voor spelletjes inleveren in de ideeënbox.
Er wordt op school goed gekeken naar hoe de coaches de spelletjes begeleiden. Je hebt bijvoorbeeld veel vaardigheden nodig om een rood spel te kunnen begeleiden. Een geel spel heeft veel structuur van zichzelf en vraagt dus om minder vaardigheden van de coach.
De kleuters spelen op het laagste niveau (blauw, geel en oranje); op het grote plein zijn alle niveaus aanwezig.
De kinderen worden begeleid om ook de moeilijke spelen te leren spelen.

Waarom beweegwijs op een daltonschool?

De afgelopen jaren is er in de maatschappij flink bezuinigd op sport en is er in het onderwijs een grote nadruk komen te liggen op de resultaten die met Citotoetsen in beeld gebracht kunnen worden.
We hebben op Het Stroink met de keuze voor Beweegwijs juist willen benadrukken dat we het van belang vinden dat kinderen leren om buiten samen te spelen en elkaar daarbij te respecteren. Leraren spelen nu vaker mee dan dat ze brandjes moeten blussen. Beweegwijs biedt daarvoor een goede structuur. En wat wil je als kind eigenlijk nog meer dan samen met andere kinderen, van verschillende leeftijden samen trefbal spelen of samen knikkeren.
Kom eens kijken bij ons op school om dit alles te aanschouwen!

Auteur: Jules Navis is leraar van groep 8 aan de openbare daltonschool Het Stroink in Enschede en tevens coördinator van het project Beweegwijs.